Z tego względu szczególne znaczenie ma właściwa wykładnia przepisów zawartych w ustawie zasiłkowej celem odpowiedniego wyinterpretowania norm prawnych, które mają zastosowanie w konkretnym przypadku. Ramy niniejszego artykułu nie pozwalają nam na omówienie wszystkich problemów związanych z tym obszarem. Skupimy się na opisie mechanizmu ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego odsyłając jednocześnie do dość obfitego orzecznictwa sądowego oraz stanowisk ZUS jak również, w razie potrzeby, wsparcia oferowanego przez specjalistów z naszej kancelarii.
Zasady ogólne oraz wyjątki
Zasadą ogólną jest, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym pracownik zachorował.
Od zasady ogólnej istnieją dwa podstawowe wyjątki. Po pierwsze, składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie. Jeśli bowiem pracownik nie ma prawa do tego składnika w okresie, w którym pobiera zasiłek, to nie ma powodu, aby powiększać zasiłek o ten składnik.
Po drugie przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia (np. premii), do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.
Powyższy wyjątek jest uzasadniony celem, jakiemu służy zasiłek. Stanowi on wyrównanie braku wynagrodzenia, którego pracownik nie uzyskał od pracodawcy z powodu niewykonywania pracy w okresie choroby. Jeśli więc pracownik za okres choroby otrzymuje pełny składnik wynagrodzenia (np. premię), to nie można powiększać zasiłku o ten składnik, ponieważ pracownik uzyskałby w ten sposób podwójną korzyść. Natomiast, gdy w myśl przepisów płacowych składnik wynagrodzenia nie przysługuje za okres choroby, wówczas wartość tego składnika podlega wliczeniu do podstawy wymiaru, aby zrekompensować pracownikowi utracony dochód.
Problemy praktyczne
Powyższa regulacja wydaje się być jasna i czytelna. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy z przepisów wewnątrzzakładowych nie wynika, czy dany składnik jest wypłacany lub niewypłacany za okres pobierania zasiłku. W takiej sytuacji ZUS wskazuje, że należy uznać, iż składnik wynagrodzenia nie przysługuje za okres pobierania zasiłku i należy go uwzględnić w podstawie wymiaru. Jeżeli jednak, mimo braku przepisów płacowych lub postanowień w umowach o pracę, pracodawca udokumentuje, że składnik wynagrodzenia jest pracownikowi wypłacany za okres pobierania zasiłku, składnika tego nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku.
Często zdarza się również, że pracownicy w przypadku choroby nie tracą prawa do całości premii, ale do części. Dzieje się tak wtedy, gdy premia jest pomniejszana za okres choroby. W tym przypadku możemy wyróżnić dwie sytuacje – albo to pomniejszenie następuje w wymiarze proporcjonalnym do okresu choroby, albo w wymiarze nieproporcjonalnym do okresu choroby. Gdy wartość premii pomniejszana jest za okres nieobecności pracownika w sposób proporcjonalny, wówczas taki składnik wynagrodzenia podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego pracownika po uzupełnieniu tj. wyrównaniu wynagrodzenia do kwoty, jaką pracownik otrzymałby, gdyby nie chorował. Z kolei w przypadku, gdy dodatkowe składniki wynagrodzenia pomniejszane są za okres nieobecności pracownika w pracy w sposób inny niż proporcjonalny, wówczas wartość premii/nagrody należy wliczyć do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pracownika w kwocie faktycznie wypłaconej (bez dokonywania uzupełnienia).
Należy również pamiętać, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy.
Konsekwencje
Zasady obliczania podstawy wymiaru mają niebagatelne znaczenie. Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej prawo do zasiłków określonych w ustawie i ich wysokość ustalają oraz zasiłki te wypłacają płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, z wyjątkiem sytuacji gdy zasiłek należny jest po ustaniu ubezpieczenia. To oznacza, że pracodawca nie tylko dokonuje wypłaty świadczenia, ale przede wszystkim musi określić uprawnienie ubezpieczonego do tego świadczenia oraz jego wysokość. Na pracodawcy jako płatniku spoczywa zatem duża odpowiedzialność, ponieważ nieprawidłowości w tym zakresie mogą skutkować konsekwencjami finansowymi wobec ZUS (w przypadku wypłaty zawyżonego zasiłku) albo wobec pracownika (w przypadku nieterminowej wypłaty świadczenia lub wypłaty świadczenia w zaniżonej wysokości).
Okresy zasiłkowe
Warto również pamiętać o aktualnych zasadach ustalania okresów zasiłkowych. Do jednego okresu zasiłkowego wlicza się okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni – bez względu na rodzaj choroby. Dodatkowo zwracamy uwagę, że może wystąpić sytuacja, w której okres zasiłkowy danego pracownika będzie trwać nieprzerwanie pomimo zmiany pracodawcy. To oznacza, że przy zatrudnieniu nowego pracownika, który zachorowałby w pierwszych 60 dniach od rozpoczęcia stosunku pracy, konieczna jest weryfikacja uprawień zasiłkowych tego pracownika z uwzględnieniem ewentualnych okresów choroby u jego poprzedniego pracodawcy – może okazać się, że jego okres zasiłkowy trzeba będzie ustalić razem z okresem choroby (chorób) przypadającym w czasie zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Podsumowanie
Ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należy ściśle bazować na obowiązujących przepisach. Konieczne jednak jest uwzględnienie omówionych wyżej wyjątków przewidzianych w prawie, które mogą mieć niebagatelny wpływ na wysokość wyżej wskazanej podstawy.
W przypadku, gdybyście potrzebowali Państwo wsparcia w tym zakresie lub gdyby sytuacje z życia codziennego nasuwały trudności w ich jednoznacznej interpretacji – nasze zespół ekspertów pozostaje do Państwa dyspozycji.
