Zgromadzenie Wspólników, a działania Zarządu

Zarząd jest organem wykonawczym spółek handlowych, zaś Zgromadzenie Wspólników ich organem uchwałodawczym. Mimo że to właśnie zarząd prowadzi bieżące sprawy spółki, to ciężar „podejmowania decyzji” w niektórych sprawach zostaje przeniesiony na Zgromadzenie Wspólników, które musi zaakceptować działania zarządu. Mechanizm ten ma na celu obronę interesów wspólników, którzy najdotkliwiej odczuwają finansowe skutki działań zarządu. 

Zawartość artykułu

Kompetencje wspólników, przyznane im przez Kodeks Spółek Handlowych („KSH”), możemy podzielić na kompetencje wyłączne, których nie można przekazać innym organom oraz kompetencje, które mogą zostać umową spółki ograniczone lub zmodyfikowane. W dzisiejszym artykule chcielibyśmy przybliżyć naszym Czytelnikom te czynności z „życia” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które wymagają zgody wspólników. 

Przepisy bezwzględnie obowiązujące 

Podstawowe i najważniejsze z uprawnień wspólników, określone zostały w art. 228 KSH, który bezwzględnie zastrzega na rzecz Zgromadzenia Wspólników podjęcie uchwał w przedmiocie:  

  • rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków. Kwestie związane z kompetencjami Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników są naturalnym, corocznym etapem w „życiu spółki” w ramach którego dokonuje się zatwierdzenia sprawozdań i działań zarządu. Wspólnicy zapoznają się ze sprawozdaniem finansowym, sprawozdaniem zarządu z działalności spółki i oceniają, czy w danym roku obrotowym spółka zrealizowała swoje cele, a zarząd odpowiednio kierował jej działalnością, 
  • działań dotyczących roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru – zgoda ta obejmuje zarówno czynności z zakresu prawa materialnego, takie jak zrzeczenie się roszczeń i zawarcie ugody, jak również czynności natury procesowej, czyli m.in. wytoczenie powództwa. Bez zgody wspólników, zarząd nie może więc samodzielnie podjąć żadnych decyzji w tym zakresie, należy jednak pamiętać, że żaden ze wspólników nie może głosować nad uchwałą dotyczącą jego odpowiedzialności wobec spółki – ani osobiście, ani przez pełnomocnika, a nawet jako pełnomocnik innej osoby, 
  • zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego – przez zbycie rozumieć należy każdą czynność prawną o skutku rozporządzającym, nie jest to więc wyłącznie sprzedaż, ale także umowa darowizny lub umowa zamiany. Przez wydzierżawienie przedsiębiorstwa należy rozumieć zawarcie umowy dzierżawy, zgodnie z art. 693 § 1 Kodeksu Cywilnego. Należy również pamiętać, że nie każdy zespół składników majątkowych będziemy kwalifikować jako „zorganizowaną część przedsiębiorstwa” – orzecznictwo jasno wskazuje, że stosowanie tego pojęcia uzależnione jest od łącznego spełnienia warunków takich jak: zespół ten powinien być wyodrębniony zarówno organizacyjnie, jak i finansowo w istniejącym przedsiębiorstwie i służyć realizacji określonych zadań gospodarczych, mogąc jednocześnie stanowić niezależne przedsiębiorstwo realizujące wskazane zadania, 
  • zwrotu dopłat – niezależnie od tego, czy zwrot dopłat ma nastąpić na zasadach wynikających z art. 179 KSH, czy zgodnie z zasadami przewidzianymi w umowie spółki, samo udzielenie zgody na zwrot dopłat każdorazowo wymaga wyrażonej w uchwale zgody wspólników spółki. O ile umowa spółki nie stanowi inaczej, uchwała taka wymaga uzyskania bezwzględnej większości głosów wspólników i może być sporządzona w formie pisemnej, również poza zgromadzeniem wspólników (w trybie art. 227 § 2 KSH), 
  • zawarcia umowy „umożliwiającej wywieranie decydującego wpływu” na spółkę (zgodnie z art. 4 § 1 pkt 4 lit. F KSH) – zagadnienie to zostało przez nas dość szczegółowo opisane w tym artykule – jeśli więc tematyka ta wzbudza Państwa ciekawość, polecamy jego lekturę. 

KSH reguluje również inne zagadnienia wymagające bezwzględnej zgody wspólników, przyznając zgromadzeniu wspólników kompetencje do: 

  • powołania pełnomocnika do reprezentacji spółki przy zawieraniu umowy między spółką, a członkiem zarządu oraz w sporze z nim. Alternatywą dla reprezentacji przez pełnomocnika wyznaczonego uchwałą zgromadzenia wspólników jest reprezentacja spółki przez radę nadzorczą, 
  • rozstrzygnięcia sporu wynikającego z odmowy wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki zgodnie z art. 212 § 3 KSH. Uchwała taka podejmowana jest na żądanie zainteresowanego wspólnika, 
  • uchwalenia regulaminu rady nadzorczej lub upoważnienie rady nadzorczej do uchwalenia jej regulaminu, 
  • zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części – zasadniczo uchwały w tym zakresie zapadają większością dwóch trzecich głosów (umowa może przewidywać wymogi surowsze), przy czym uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości trzech czwartych głosów, a uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub zmniejszająca ich prawa udziałowe lub osobiste, wymaga zgody wszystkich tych wspólników, których dotyczy, 
  • zawarcie umowy o nabycie dla spółki nieruchomości albo udziału w nieruchomości lub środków trwałych za cenę przewyższającą jedną czwartą kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50 000 złotych – przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki, o ile umowa ta nie była przewidziana w umowie spółki. Umowa spółki nie może wyłączyć ani ograniczyć zastosowania art. 229 KSH, natomiast dopuszczalne jest zaostrzenie wymogów w umowie spółki, np. poprzez wskazanie niższego progu kwotowego od którego zgoda taka jest wymagana, 
  • połączenia spółek – w każdej z łączących się spółek powinna zostać podjęta uchwała zgromadzenia wspólników wyrażająca zgodę na plan połączenia, 
  • podziału spółki – tego typu uchwały zgromadzenia wspólników, muszą być podjęte w każdej ze spółek uczestniczących w podziale. Treść uchwały powinna obejmować zgodę spółki przejmującej lub nowo zawiązanej na plan podziału oraz zgodę na proponowane zmiany umowy spółki przejmującej, 
  • przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową – przy podjęciu tej uchwały wymagane jest uzyskanie głosów wspólników, którzy reprezentują co najmniej 2/3 kapitału zakładowego, przy czym oczywiście możliwe jest ustanowienie w umowie spółki surowszych warunków (określenie warunków łagodniejszych jest niedopuszczalne), 
  • przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową – podjęcie uchwały jest możliwe, jeśli za przekształceniem spółki wypowiedzieli się wspólnicy reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego, większością trzech czwartych głosów, chyba że umowa albo statut przewiduje warunki surowsze. 

Obowiązków tych nie da się wyłączyć w umowie spółki. Oczywiście możliwe jest zaostrzenie regulacji, np. poprzez wprowadzenie wymogu udzielenia jednoczesnej zgody zarówno przez wspólników, jak i przez inny podmiot lub przewidując surowsze warunki głosowania. 

Przepisy względnie obowiązujące 

Oczywiście KSH przewiduje również takie kompetencje wspólników, które – w drodze odpowiedniego postanowienia umowy spółki – można wyłączyć lub ograniczyć, a także przekazać innym organom spółki (np. radzie nadzorczej) lub innej osobie (np. jednemu wspólnikowi). Do katalogu takich kompetencji wspólników zaliczymy, w szczególności: 

  • nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, 
  • określenie wysokości i terminu dopłat – o ile umowa spółki nie określa jednoznacznie terminu i wysokości dopłat. W praktyce, najczęściej umowa spółki wskazuje wyłącznie ogólne zasady dopłat, a wspólnicy, poprzez konieczność podjęcia uchwały, zapewniają sobie bieżącą możliwość kontroli nad wnioskiem zarządu o uiszczenie przewidzianych w umowie spółki dopłat, 
  • powoływanie i odwoływanie członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, 
  • wyrażanie zgody na zajmowanie się przez członka zarządu spółki interesami konkurencyjnymi lub uczestnictwo w przedsięwzięciu konkurencyjnym, w rozumieniu art. 211 § 2 KSH, 
  • rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego – warto zaznaczyć, iż obowiązek ten znajdzie zastosowanie również, gdy czynność prawna sztucznie zostanie rozdzielona na transakcje o niższej wartości, w celu obejścia w/w wymogu.  

Te wymogi mogą zostać w umowie spółki wyłączone, przekazane innym organom lub zmodyfikowane, np. poprzez przyjęcie innych progów kwotowych.  

Skutki naruszenia obowiązku uzyskania zgody Zgromadzenia Wspólników 

Naruszenie obowiązku uzyskania zgody wspólników przez zarząd spółki może rodzić różne skutki – od bezwzględnej nieważności czynności prawnej, po odpowiedzialność odszkodowawczą i organizacyjną członków zarządu. Każdy przypadek należy rozpatrywać odrębnie, opierając się, w szczególności na brzmieniu umowy spółki. Należy też pamiętać, że zgoda wspólników może zostać w wielu przypadkach wyrażona również ex post, czyli po dokonaniu przez spółkę czynności bez uzyskania zgody. 

Podsumowanie 

Celem regulacji przedstawionych przez nas w artykule jest ochrona interesów wspólników przed finansowymi skutkami nietrafionych decyzji zarządu spółki. Z naszej praktyki wynika, że wspólnicy chcąc uprościć działanie spółki, często oddają jak najwięcej uprawnień zarządowi. Wyczulamy więc naszych Czytelników, by decyzje takie zawsze poprzedzić analizą ryzyka. W praktyce bowiem oddanie zarządowi kompetencji Zgromadzenia Wspólników, to zgoda na ewentualne błędne decyzje, których finansowe konsekwencje ponoszą właśnie wspólnicy. 

Autor: Ewa Krajewska – Bakalarz (Adwokat)