Cele prawa holdingowego
Definicja „grupy spółek” przyjęta w prawie holdingowym, opiera się na stosunku dominacji i zależności pomiędzy spółkami, które kierują się wspólną strategią gospodarczą. Kluczową kwestią będzie więc posiadanie wspólnej strategii gospodarczej, opartej na „interesie grupy spółek”. Przepisy nie precyzują co oznaczają te pojęcia, nie ustanawiają formy i zasad przyjęcia wspólnej strategii oraz określenia interesu grupy.
Dotychczas, spółki działające na terytorium Polski mogły kierować się w swojej działalności wyłącznie swoim interesem gospodarczym, a zarząd spółki był odpowiedzialny za szkody przez nią poniesione, w związku z podejmowaniem decyzji w oparciu o strategię gospodarczą podmiotu dominującego. Prawo holdingowe umożliwia spółkom działania zgodne z interesem i wytycznymi grupy oraz zdejmuje z zarządu odpowiedzialność cywilnoprawną za takie działania. Zmiany są więc kierowane do spółek będących częścią złożonych struktur korporacyjnych.
Procedura tworzenia grup spółek
Grupy spółek mogą być tworzone wyłącznie przez spółki kapitałowe (spółki z o.o., proste spółki akcyjne oraz spółki akcyjne). W tym celu zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej musi podjąć – większością ¾ głosów – uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek (tryb podejmowania uchwał z art. 227 § 2 KSH, tj. bez odbycia zgromadzenia wspólników, jest wyłączony). W uchwale powinna zostać wskazana spółka dominująca.
Po podjęciu uchwały, niezbędne będzie zgłoszenie uczestnictwa w grupie spółek do Krajowego Rejestru Sądowego. Obowiązek ten znajduje zastosowanie zarówno wobec spółki zależnej, jak i spółki dominującej. Jeżeli jednak spółka dominująca ma siedzibę poza granicami Polski, uczestnictwo w grupie wystarczy ujawnić w rejestrze spółki zależnej.
Od momentu ujawnienia stosunku dominacji w KRS, zarząd spółki będzie mógł kierować się interesem grupy spółek, a spółka dominująca będzie mogła wydawać spółce zależnej wiążące polecenia. To właśnie od tego momentu członkowie zarządu, rad nadzorczych i komisji rewizyjnych spółki zależnej nie będą ponosili odpowiedzialności cywilnoprawnej wobec spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.
Strategia grup spółek – narzędzia działania
Głównym narzędziem „wdrażającym” strategię grupy spółek w działalności spółek zależnych, będą tzw. wiążące polecenia spółki dominującej. Wydanie wiążącego polecenia powinno być uzasadnione interesem grupy spółek. Kompetencje do wydawania wiążących poleceń mają organy uprawnione do reprezentowania spółki dominującej (zgodnie z zasadami jej reprezentacji). Wiążące polecenia mogą być wydawane wyłącznie w formie pisemnej bądź elektronicznej, pod rygorem nieważności.
Treść polecenia musi wskazywać:
- zachowanie spółki zależnej, którego spółka dominująca oczekuje w związku z wykonaniem wiążącego polecenia,
- interes grupy, który uzasadnia wydanie wiążącego polecenia,
- przewidywane korzyści / szkody spółki zależnej, w wyniku jego wykonania,
- przewidywany sposób i termin naprawienia szkody poniesionej przez spółkę zależną, w wyniku wykonania polecenia.
Wykonanie (lub odmowa wykonania) wiążącego polecenia, wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Jednoosobowa spółka zależna podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, wyłącznie jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki. Inne rodzaje spółek zależnych, podejmują uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę.
Należy również pamiętać, że umowa / statut spółki zależnej, może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia.
Odpowiedzialność
Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponosi odpowiedzialności cywilnoprawnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia oraz może powoływać się na działanie lub zaniechanie w określonym interesie grupy spółek.
Tym samym, to spółka dominująca odpowiada wobec spółki zależnej za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie w nim wskazanym (chyba że nie ponosi winy). W przypadku szkody wyrządzonej jednoosobowej spółce zależnej – spółka dominująca ponosi odpowiedzialność wyłącznie gdy wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do niewypłacalności takiej spółki. Należy jednak podkreślić, iż zwolnienie to znajdzie zastosowanie jedynie, gdy wiążące polecenie wydane zostało zgodnie z wymogami formalnymi, wykonanie wiążącego polecenia nastąpiło po podjęciu uchwały o jego wykonaniu oraz zgodnie z jego treścią.
Pozostałe ważne zmiany
Wśród innych istotnych rozwiązań przewidzianych przez prawo holdingowe, należy wskazać na obowiązek sporządzenia przez zarząd spółki zależnej, sprawozdania o powiązaniach umownych ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego (w którym wskazywane są w szczególności wydane wiążące polecenia) i przedstawienia go zgromadzeniu wspólników albo walnemu zgromadzeniu do zatwierdzenia. Sprawozdanie to może stanowić część sprawozdania zarządu z działalności spółki.
Prawo holdingowe wprowadzi również nowe reguły przymusowego wykupu i odkupu akcji / udziałów w spółce zależnej. Po nowelizacji, zgromadzenie wspólników / walne zgromadzenie będzie mogło podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów / akcji wspólników reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego. Zasady te podlegają modyfikacji w umowie / statucie spółki zależnej – próg 90% może zostać obniżony do 75% kapitału zakładowego, a możliwość wykupu może zostać zastrzeżona również dla spółki dominującej, która pośrednio uczestniczy w kapitale zakładowym spółki zależnej.
Również wspólnik / akcjonariusz mniejszościowy reprezentujący nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej, może żądać umieszczenia w porządku obrad zgromadzenia wspólników / walnego zgromadzenia, uchwały o przymusowym odkupie jego udziałów / akcji przez spółkę dominującą, która bezpośrednio, pośrednio lub na podstawie porozumień z innymi osobami, reprezentuje co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek.
Podsumowanie
- 13.10.2022 r. w życie weszło prawo holdingowe, które znajduje zastosowanie zarówno do holdingów umownych, jak i holdingów faktycznych. Rozwiązania w nim zawarte nie mają charakteru obligatoryjnego;
- w przypadku powołania grupy spółek, istnieje możliwość wydawania przez spółkę dominującą wiążących poleceń, zaś zarząd może powołać się na działania w interesie grupy i w określonych przypadkach zwolnić się z odpowiedzialności cywilnoprawnej. Zwiększone zostaną również kompetencje rady nadzorczej spółki dominującej w stosunku do spółek zależnych oraz zasady przymusowego wykupu udziałów/ akcji.
Na chwilę obecną ciężko jest ocenić jak rozwiązania zaproponowane przez prawo holdingowe będą funkcjonowały w praktyce. Nie da się jednak nie wspomnieć, iż ze względu na znaczny stopień formalizacji procesów w nich przewidzianych, odbiór wprowadzanych zmian budzi pewne kontrowersje. Pojawiają się również wątpliwości w zakresie odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej, mogącej powstać w niektórych przypadkach, mimo realizacji wiążącego polecenia, gdyż prawo holdingowe nie przewiduje wprost zwolnienia w tym zakresie.
W przypadku, gdyby chcieli się Państwo dowiedzieć więcej nasz zespół pozostaje do Państwa dyspozycji.