Ale co się dzieje w sytuacji, gdy rozpoczynając działalność gospodarczą, inwestujemy w logo, reklamę, marketing, a za jakiś czas na rynku pojawia się taki sam lub podobny produkt (usługa), o tej samej lub łudząco podobnej nazwie, czy grafice? Czy takie działania są w jakikolwiek sposób sankcjonowane na gruncie prawa polskiego i czy można się przed nimi zabezpieczyć?
A z drugiej strony czy jest coś, o czym powinniśmy pomyśleć przed wejściem na rynek z naszą nową marką zanim wydamy wszystkie oszczędności na jej promocję?
Odpowiedź na wszystkie powyższe pytania jest twierdząca. Bardzo ważnym aspektem dla każdego przedsiębiorcy jest bowiem instytucja znaków towarowych.
Z tego też względu pozwalamy sobie niniejszym ogólnym artykułem rozpocząć cykl tematyczny dotyczący tychże kwestii. Chcemy przeprowadzić Państwa przez regulacje określające czym w zasadzie jest znak towarowy, jaka jest jego ochrona w zależności od faktu rejestracji lub jej braku, zasad rejestracji, zakresu ochrony, innych aktów prawnych, które mogą być przydatne w zakresie ochrony marki, a także przekazać wiele innych informacji praktycznych, które w naszej ocenie powinien znać każdy przedsiębiorca przed rozpoczęciem działalności na rynku i inwestowaniem w swoją markę.
Znak towarowy – definicja
Niniejszego cyklu nie da się rozpocząć bez odpowiedzi na pytanie – czym tak właściwie jest znak towarowy?
W powszechnym odczuciu znak towarowy najczęściej jest wiązany z logo firmy. Ale czy ochronę można uzyskać wyłącznie na znak będący znakiem graficznym?
Zgodnie z ustawową definicją, znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony (art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 324 ze zm., dalej jako „PWP”).
Tak więc w najprostszych słowach, znak towarowy to szeroko pojęte oznaczenie, które jest stosowane w handlu do identyfikacji produktów lub usług (a więc nie musi to być logo firmy; może to być również np. nazwa towaru). Jednocześnie, aby oznaczenie to mogło stanowić przedmiot prawa ochronnego (tj. uzyskać prawa ochronne z rejestracji), musi posiadać następujące cechy:
- zdolność do odróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa (o zdolności odróżniającej znaku towarowego będziemy pisać w kolejnych artykułach);
- możliwość przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony (tzw. przesłanka przedstawialności oznaczenia dla celów rejestrowych).
Przedstawialność oznaczenia nie tyle jest związana z samym znakiem towarowym, ile z systemem rejestrowym. Krótko mówiąc, z praktycznego punktu widzenia, chodzi o sposób przedstawienia (ujęcia) znaku towarowego we wniosku o rejestrację. Do 16 marca 2019 r. owa przedstawialność wiązała się z koniecznością przedstawienia znaku w formie graficznej (tzw. graficzna przedstawialność). Aktualnie przesłanka ta została zniesiona, a znak towarowy może być przedstawiony w dowolnej formie, przy wykorzystaniu dostępnej technologii. Pomimo rozszerzenia katalogu dopuszczalnych form przedstawienia znaku towarowego we wniosku o rejestrację, aktualnie brak jest wiążących wytycznych, które wskazywałyby jaka forma będzie właściwa dla określonego rodzaju oznaczenia, co może rodzić liczne pytania na etapie formułowania wniosku (w szczególności w odniesieniu do znaków towarowych nietradycyjnych).
Warto zauważyć, iż najnowsze wytyczne w tym zakresie ma określać rozporządzenie wykonawcze, które aktualnie w dalszym ciągu pozostaje jednak na etapie legislacji[1]. Na ten moment pomocne mogą być natomiast wytyczne zawarte we Wspólnym Komunikacie EUIPO oraz urzędów ds. własności intelektualnej w państwach członkowskich w sprawie sposobu przedstawienia nowych rodzajów znaków towarowych z kwietnia 2021 r.
Niezależnie również od wycofania się z obowiązku graficznej przedstawialności znaku, w dalszym ciągu przy ocenie możliwości rejestracyjnej znaków pod uwagę bierze się tzw. kryteria Sieckmanna przywołane w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2002 r. (C-273/00).
Co ważne, samo spełnienie powyższych cech nie przesądza jeszcze o tym, iż zgłoszone oznaczenie uzyska prawa ochronne z rejestracji. Nie stanie się tak bowiem jeśli zaistnieje co najmniej jedna z przeszkód udzielenia prawa ochronnego – przeszkoda względna (art. 1321 PWP) lub przeszkoda bezwzględna (art. 1291 PWP).
Rodzaje znaków towarowych – znaki tradycyjne oraz nietradycyjne.
Z perspektywy znaków towarowych, które są najczęściej zgłaszane do rejestracji, możemy mówić o znakach słownych, graficznych oraz słowno-graficznych. Są to tzw. znaki tradycyjne.
Wśród nich możemy wyróżnić oznaczenia stosunkowo oczywiste, takie jak logo, nazwa, nazwisko, pseudonim, czy slogan, jak również te mniej powszechne, które jednak wraz z rozwojem technologii oraz social mediów, zyskują na popularności, a przy tym także mogą posiadać cechy znaku towarowego podlegającego rejestracji. Są to np. domena internetowa, czy – coraz częściej używane w mediach społecznościowych – hashtagi. W odniesieniu do tych ostatnich warto zauważyć, iż kwestia posiadania przez hashtagi zdolności odróżniającej (będącej podstawową przesłanką udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy) była przedmiotem rozważań TSUE m.in. na kanwie sprawy AS v. Deutsches Patent- und Markenamt (zob. wyrok TSUE z dnia z 12 września 2019 r., C-541/18).
Jednak nie tylko znaki tradycyjne mogą być przedmiotem rejestracji. Jako przykład znaków nietradycyjnych, które mogą uzyskać ochronę można wskazać:
- znaki pozycyjne,
- hologramy,
- kolory (np. kolor pomarańczowy, jako znak towarowy spółki Orange) i ich kombinację,
- formę przestrzenną (np. butelka czy oznaczenie przestrzenne stacji benzynowej),
- dźwięk (z zagranicznego poletka – słynny ryk lwa wytwórni Metro Goldwyn Mayer),
- a nawet zapach, czy smak (przy czym aktualnie uznaje się, iż brak jest możliwości technologicznych do przedstawienia znaków smakowych czy zapachowych w sposób umożliwiający ich rejestrację. Co więcej w przypadku oznaczeń smakowych – konsument rozpoznaje je dopiero po dokonaniu zakupu towaru, co również budzi wątpliwości w zakresie ich zdolności odróżniającej).
Niemniej należy pamiętać, że im mniej tradycyjny znak, tym rejestracja tego rodzaju oznaczeń jest trudniejsza, a uzyskanie ochrony na taki znak towarowy niejednokrotnie spotyka się z odmową.
Co istotne, nie istnieje zamknięty katalog oznaczeń, na które można uzyskać prawa ochronne z rejestracji. Tym samym, każde oznaczenie, które spełnia cechy znaku towarowego (i o ile nie zaistnieją przeszkody rejestracji) może zostać objęte prawem ochronnym.
Podsumowanie
- znak towarowy jest oznaczeniem odróżniającym towary jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa,
- celem uzyskania prawa ochronnego oznaczenie musi wypełniać tzw. przesłankę przedstawialności – umożliwiającą jego przedstawienie w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony,
- znaki towarowe mogą być tradycyjne (graficzne, słowne, słowno-graficzne) oraz nietradycyjne. Katalog oznaczeń, na które można uzyskać prawa ochronne z rejestracji nie jest zamknięty.
Jeżeli napotkaliby Państwo jakiekolwiek problemy w zakresie rejestracji znaku towarowego lub pojawiłyby się po Państwa stronie pytania z tym związane – służymy Państwu wsparciem i prosimy o kontakt.
[1] https://legislacja.gov.pl/projekt/12324000