Rodzaje ruchomego czasu pracy
Instytucja ruchomego czasu pracy została uregulowana w art. 1401 KP.
Art. 1401 [Ruchomy czas pracy]
§ 1. Rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.
§ 2. Rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.
§ 3. Wykonywanie pracy zgodnie z rozkładami czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.
§ 4. W rozkładach czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Kodeks pracy przewiduje dwa rodzaje ruchomego czasu pracy. Pierwszy, przewidziany w 1401 § 1 KP, polega na tym, że godziny pracy wyznacza pracodawca w rozkładzie czasu pracy. Godziny rozpoczynania czasu pracy mogą być różne w dniach, które zgodnie z rozkładem czasu pracy są dla pracowników dniami pracy. Drugi, uregulowany w § 2, przewiduje, że to pracownik w ramach granic ustalonego przez pracodawcę przedziału czasu, decyduje o godzinie rozpoczęcia (a tym samym zakończenia) świadczenia pracy. W praktyce wygląda to tak, że pracodawca wyznacza, że pracownik może rozpocząć pracę w przedziale od 7.00 do 9.00. Pracownik zaś sam decyduje, o której godzinie stawi się w pracy. Decyzja ta może mieć stały lub zmienny charakter – pracownik może zadeklarować, że zawsze będzie stawiał się w pracy o tej samej godzinie lub też każdego dnia pracownik może podejmować decyzję o rozpoczęciu pracy każdego dnia, co wyraża faktem stawienia się w pracy.
Tryb wprowadzenia ruchomego czasu pracy
Rozkład ruchomego czasu pracy może obowiązywać niezależnie od systemu czasu pracy. Oznacza to, że nie ogranicza się go jedynie do podstawowego systemu. Może on być z powodzeniem stosowany także w równoważnym, czy też w zadaniowym systemie czasu pracy.
Co do zasady, wprowadzenie ruchomego rozkładu czasu pracy może mieć miejsce, tylko w układzie zbiorowym lub w porozumieniu z przedstawicielem pracowników, o którym mowa w art. 150 §3 KP. Ponadto wprowadzając ruchomy czas pracy rekomendowanym rozwiązaniem jest dokonanie zmiany obowiązującego w zakładzie regulaminu pracy.
Drugim sposobem na wdrożenie ruchomego rozkładu czasu pracy jest złożenie przez pracownika pisemnego wniosku na podstawie art. 150 § 5 KP. Należy pamiętać, że na wniosek pracownika można stosować ruchome godziny pracy pomimo braku regulacji układowej lub porozumienia. Nawet jeśli kwestia ruchomych godzin pracy jest przedmiotem regulacji w układzie lub porozumieniu, to na wniosek pracownika można kwestię tę uregulować inaczej. Co więcej, porozumienie to dotyczy jedynie organizacji czasu pracy, nie oznacza więc konieczności zmiany umowy o pracę.
Ruchomy czas pracy a doba pracownicza i nadgodziny
Zgodnie z art. 1401 § 4 KP, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Nie oznacza to jednak, że w ruchomym systemie czasu pracy godziny nadliczbowe w ogóle nie występują. Należy podkreślić, że nie dojdzie do powstania nadgodzin, jeśli pracownik rozpocznie pracę w tej samej dobie pracowniczej, zgodnie z ustalonym harmonogramem czasu pracy. Jeśli jednak pracownik zostanie wezwany po zakończeniu harmonogramowych godzin pracy – to praca taka będzie stanowiła pracę w godzinach nadliczbowych.
Ustalając harmonogram pracy w ramach ruchomego czasu pracy, należy pamiętać, że pomimo tego, że doby pracownicze mogą na siebie „nachodzić”, bezwzględnie zabronionym jest naruszanie odpoczynku dobowego. Oznacza to, że pomiędzy zakończeniem pracy a jej rozpoczęciem, musi być zaplanowany 11 godzinny odpoczynek dobowy.
Wady i zalety ruchomego czasu pracy
Co do zasady, ruchomy czas pracy oceniany jest pozytywnie zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. Pracodawca ma bowiem przede wszystkim możliwość dostosowania godzin pracy pracowników do rytmu funkcjonowania zakładu pracy. Co więcej pozwala on także na utrzymanie poziomu zatrudnienia przy zmieniających się warunkach gospodarczych. Instytucja ruchomego czasu pracy umożliwia także osiągnięcie przez pracowników równowagi pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym zgodnie z koncepcją work – life balance.
Wskazując na wady ruchomego czasu pracy, warto zwrócić uwagę na możliwe nadużycia ze strony pracodawców. W praktyce dochodzi do sytuacji, w których pracodawca dowolnie, nie trzymając się wcześniejszych ustaleń, wyznacza godziny rozpoczęcia i zakończenia czasu pracy. Niejednokrotnie pracodawcy nie respektują także uprawnienia pracownika o decydowaniu o czasie rozpoczęcia pracy, wskazując sztywne godziny świadczenia pracy.