2 dni czy 16 godzin?
W świetle nowego brzmienia art. 188 Kodeksu pracy, pracownik może wykorzystać opiekę na dziecko w wieku do 14 lat albo (1) w wymiarze godzinowym (16 godzin) albo (2) w wymiarze dni (2 dni).
Art. 188 Kodeksu pracy
§ 1. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
§ 2. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
§ 3. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
O sposobie wykorzystania zwolnienia pracownik decyduje w swoim pierwszym wniosku o udzielenie mu zwolnienia. Sposób wykorzystania opieki na dziecko (określony w pierwszym wniosku), jest dla pracownika i pracodawcy wiążący, co wyklucza możliwość późniejszej zmiany sposobu wykorzystania zwolnienia przez pracownika w trakcie trwania roku kalendarzowego.
Powyższe potwierdza stanowisko doktryny, czego wyrazem jest pogląd zaprezentowany przez M. Podgórską, zgodnie z którym: „Pracownik zatrudniony na cały etat 5.1.2016 r. składa pracodawcy wniosek o udzielenie mu 3 godzin tzw. opieki na dziecko. W takim przypadku pozostanie mu do końca roku kalendarzowego do wykorzystania 13 godzin tego zwolnienia. Nie będzie on mógł już w trakcie roku kalendarzowego zmienić sposobu korzystania ze zwolnienia – „na dni”.” (tak. M. Podgórska, 2 dni zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem po zmianach, 2016-01-14, Legalis).
Opieka nad dzieckiem w godzinach
Co istotne, w przypadku wybrania przez pracownika godzinowego sposobu wykorzystania opieki nad dzieckiem, może on skorzystać ze zwolnienia nawet np. 16 razy po 1 godzinę dziennie, niezależnie od systemu pracy, w którym jest zatrudniony.
Powyższe potwierdza pogląd zaprezentowany prze B. Lenart, zgodnie z którym: „Przepis art. 188 KP w brzmieniu, które będzie obowiązywało od 2.1.2016 r., nie wyłącza możliwości korzystania ze zwolnienia w wymiarze godzinowym w stosunku do żadnej kategorii pracowników. Nie będzie można zatem odmówić udzielenia zwolnienia w taki sposób pracownikowi zatrudnionemu w systemie zadaniowego czasu pracy.” (tak. B. Lenart, Sposób wykorzystania 16 godzin zwolnienia od pracy w związku z opieką nad dzieckiem, 2015-12-11, Legalis).
Co z niepełnoetatowcami i zatrudnionymi w równoważnym systemie czasu pracy?
Jednocześnie wyjaśnić należy, że w przypadku pracownika, który pracuje w obniżonym wymiarze czasu pracy, w przypadku zgłoszenia przez niego zamiaru wykorzystania zwolnienia na opiekę nad dzieckiem w wymiarze godzinowym, wymiar tego zwolnienia należy ustalić proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia należy zaokrąglić w górę do pełnej godziny.
Z kolei w przypadku wykorzystywania przez tego pracownika zwolnienia w dniach, pracownikowi będą przysługiwały 2 dni zwolnienia, niezależnie od wymiaru czasu pracy na dany dzień, w którym pracownik będzie korzystał ze zwolnienia.
Potwierdza to następujące stanowisko zaprezentowane przez M. Podgórską: „Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu ma ustalany godzinowy wymiar zwolnienia na dziecko proporcjonalnie do wymiaru czasu jego pracy, tj. 16 godzin × 1/2 = 8 godzin (roczny wymiar zwolnienia przy zatrudnieniu na 1/2 etatu). Natomiast w przypadku wykorzystywania zwolnienia w wymiarze dniowym będą mu przysługiwały 2 dni zwolnienia, nawet jeżeli w tych dniach będzie miał do przepracowania po 8 godzin zgodnie z jego rozkładem czasu pracy.” (tak. M. Podgórska, 2 dni zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem po zmianach, 2016-01-14, Legalis).
Należy zwrócić uwagę, że korzystniejszym dla pracownika zatrudnionego w równoważnym systemie czasu pracy jest wybrać 2 dni wolne zamiast opcji godzinowej – bowiem w przypadku pracy na dwunastogodzinnych zmianach, pracownikowi przyznane zostanie zwolnienie w wymiarze 2 dni, czyli 24 godzin, zamiast 16 godzin w opcji godzinowej.
Skrócony wymiar czasu pracy a opieka nad dzieckiem
Podkreślenia również wymaga, że wprowadzona w 2016 roku regulacja sposobu wykorzystania opieki na dziecko nie przewiduje proporcjonalnego obniżania godzinowego wymiaru zwolnienia na dziecko, w przypadku, gdy pracownik korzysta ze skróconej normy czasu pracy, np. gdy pracownik legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności.
Stosownie do poglądu zaprezentowanego przez M. Podgórską, „pracownicy, dla których z tytułu niepełnosprawności dobowa norma czasu pracy wynosi 7 godzin lub pracownicy służby zdrowia, którzy pracują 7 godzin 35 minut na dobę, mogą skorzystać ze zwolnienia w wymiarze 16 godzin w roku kalendarzowym. Kodeks pracy nie ogranicza wymiaru zwolnienia dla takich pracowników.” (tak. M. Podgórska, 2 dni zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem po zmianach, 2016-01-14, Legalis).